Σύμφωνο Αστάθειας ή αλλιώς κατευθείαν στο γκρεμό

Αποφασίζεις μαζί με τους συνεπιβάτες σου να λάβετε μια ισχυρή απόφαση. Μπλοκάρεις το τιμόνι του αυτοκινήτου γιατί ο δρόμος μπροστά είναι ευθεία. Κάποια στιγμή όμως πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι επίκειται βαθύς γκρεμός. Η απόφαση όμως δεν μπορεί να αλλάξει. Οι κανόνες δεν το επιτρέπουν. Το τι θα επακολουθήσει είναι γνωστό... Το ίδιο συμβαίνει και στην ΕΕ. Ο Κ. Βεργόπουλος το περιγράφει στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 5/06/2009.

Σύμφωνο Ευρωπαϊκής Αστάθειας

Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Οι γενικές συζητήσεις σχετικά με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις έχουν ήδη εξαντληθεί με το γαλλικό δημοψήφισμα του 2005, τόνισε πρόσφατα ο Σοσιαλιστής άλλοτε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ιμπέρ Βεντρίν.
Εν τούτοις, τίποτα δεν ανακόπτει τις εκ των άνω προαποφασισμένες επιλογές μέχρι το τελικό αδιέξοδο. Από το 1979, η λαϊκή συμμετοχή στις ευρωπαϊκές αναμετρήσεις κάμπτεται και για την 7η Ιουνίου προεξοφλείται αποχή 65% στη Γαλλία, 80% στην Αυστρία, 55% στο σύνολο των 27. Οσάκις ευρωπαϊκές επιλογές ετέθησαν σε δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα απέβη αρνητικό: Γαλλία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Σουηδία. Αυτό δεν απέτρεψε την δι' άλλης οδού επικύρωση των λαϊκά αποδοκιμασμένων επιλογών, όπως η Συνθήκη της Λισσαβώνος. Με την τελευταία, εξασφαλίζεται αμετακίνητη συνταγματική ισχύς σε κρίσιμες οικονομικές επιλογές της μονεταριστικής και νεοφιλελεύθερης σχολής, που εν τούτοις ευθύνεται για τη σημερινή κατάρρευση της οικονομίας. Ορθότερο θα ήταν, η οικονομική πολιτική να μην προσδένεται σε κάποια συγκεκριμένη σχολή, να προσαρμόζεται με ευελιξία και ελεύθερη δημοκρατική συναίνεση στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της οικονομικής συγκυρίας. Παρά τις διαβεβαιώσεις ότι δεν πρόκειται για Ευρωπαϊκό Σύνταγμα κατά κυριολεξίαν, αλλά για απλή Συνθήκη, εντούτοις στην πραγματικότητα η συγκεκριμένη Συνθήκη προσβλέπει στην αιωνιότητα, δεδομένου ότι για τη μεταβολή της απαιτείται παμψηφία 27 χωρών, ενώ για οποιαδήποτε αναθεώρηση συνταγματικών διατάξεων, ενισχυμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα ήταν αρκετή.
Οι προκατασκευασμένες ευρωπαϊκές επιλογές εφαρμόζονται εναντίον θεών και δαιμόνων, δεν μεταβάλλονται ούτε με σφαίρες. Πρακτική συνέπεια: η γηραιά ήπειρος καταγράφει σήμερα ασύγκριτα υψηλότερη ανεργία απ' ό,τι η Αμερική, που εντούτοις θεωρείται βασικός υπεύθυνος και λίκνο της σημερινής οικονομικής κρίσης. Προεξοφλείται σοβαρότερη συρρίκνωση του εθνικού εισοδήματος στην εντεύθεν του Ατλαντικού πλευρά απ' ό,τι στην εκείθεν. Εν τούτοις, παρά τον αρνητικό απολογισμό και τις προβλέψεις, η κινητικότητα των κυβερνήσεων προς αντιμετώπιση της κρίσης εμφανίζεται απείρως δυναμικότερη στον αγγλοσαξονικό κόσμο απ' ό,τι στην Ε.Ε., που παραμένει καθηλωμένη σε επιδεικτική αδράνεια. Στην Αμερική, ο Ομπάμα αύξησε το δημόσιο έλλειμμα μέχρι 13% του ΑΕΠ, προκειμένου να αναθερμάνει την αμερικανική οικονομία, στη Βρετανία το έλλειμμα εκτινάχθηκε σε σχεδόν 14% του ΑΕΠ, στην Ιαπωνία σε 10%. Στη γηραιά ήπειρο, η κυβερνώσα αριστεροδεξιά συναίνεση μάχεται ακόμη για τη μη-υπέρβαση του 3%, που το Σύμφωνο Σταθερότητας είχε απολυτοποιήσει εκτός τόπου και χρόνου.
Παρά την αδικαιολόγητη, δημοκρατικά και οικονομικά, απονομιμοποιημένη εμμονή των ευρωπαϊκών Αρχών, στην πράξη το δημόσιο έλλειμμα στην ευρωζώνη εκτινάσσεται, επίσης εκτός ελέγχου και αυτό, αν μη τι άλλο, συνιστά ένδειξη του εξωπραγματικού χαρακτήρα της επιλογής αυτής. Σύμφωνα με τη ισπανική «Ελ Παΐς» το συνολικό δημόσιο έλλειμμα στην ευρωζώνη θα υπερβεί τα 1.060 δισεκατομμύρια ευρώ κατά τη διετία 2009-2010: -5,3% του ΑΕΠ (461 δισ.) το 2009 και -6,5% του ΑΕΠ (565 δισ.) το 2010. Λόγω της μη αντιστάσιμης ανοδικής πορείας του, θα φτάσει σε 85% του αντίστοιχου ΑΕΠ, ενώ σύμφωνα με το ΔΝΤ στο σύνολο των ανεπτυγμένων δυτικών οικονομιών θ' ανέλθει σε 140% του ΑΕΠ κατά την ερχόμενη 5ετία1. Οι συνολικές εκτιμήσεις καταγράφουν τη μοιραία και αναγκαία διολίσθηση όλων των περιοχών προς την διόγκωση των ελλειμμάτων και των χρεών, όπως και ότι η εμμονή σε προκατασκευασμένους κανόνες «χρηστής διαχείρισης» συνιστά ανεφάρμοστο δονκιχωτισμό, με το αζημίωτο φυσικά υπέρ της υψηλής κερδοφορίας των τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών τομέων. Όμως, αυτό που δεν διευκρινίζεται έτσι είναι ότι όλα τα δημόσια ελλείμματα δεν είναι ίδια: τα ευρωπαϊκά απορρέουν από την ύφεση της οικονομίας, ενώ τα αγγλοσαξονικά από την προσπάθεια καταπολέμησής της. Τα μεν προέρχονται από την ευρωπαϊκή αδράνεια απέναντι στην κρίση, τα δε από την αγγλοσαξονική κινητικότητα προς αντιμετώπισή της.
Μπορεί η ευρωζώνη να ισχυρίζεται ότι, με τη σημερινή δομή της, δεν μπορεί να κάνει τίποτε καλύτερο. Ένα εθνικό κράτος, όπως το αμερικανικό, το βρετανικό, το ιαπωνικό, μεταβιβάζει πόρους στο εσωτερικό του προς διασφάλιση της συνολικής συνοχής και ανάκαμψης. Το ευρωπαϊκό σύνολο απεμπόλησε αυτή τη δυνατότητα, προκειμένου να μην επιβαρύνονται οι πλεονασματικές χώρες με τις μεταβιβάσεις πόρων υπέρ των ελλειμματικών. Ακόμη και ο δανεισμός των τελευταίων θεωρείται ότι υπονομεύει το ενιαίο νόμισμα της ευρωζώνης. Ομως, στην Αμερική, η Μασαχουσέτη ή η Καλιφόρνια οσάκις βρέθηκαν σε ύφεση είτε χρηματοδοτήθηκαν από τους ομοσπονδιακούς πόρους της Ουάσιγκτον είτε προσέφυγαν ελεύθερα στον δανεισμό, χωρίς προκατασκευασμένο όριο, και δεν χρησιμοποιήθηκε το επιχείρημα της διάσωσης του κοινού νομίσματος, του δολαρίου, για να τους αποκλειστεί αυτή η επιλογή. Όσον αφορά το επιχείρημα ότι τα ελλείμματα και ο δανεισμός υπονομεύουν τις μελλοντικές γενιές, ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν έχει ήδη απαντήσει: «Ο,τι αποκαθιστά την ανάκαμψη είναι ακριβώς προς το συμφέρον των επερχόμενων γενεών».
Γιατί άραγε οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές δεν κερδίζουν έδαφος στις σημερινές συνθήκες της κρίσης, αλλά εμφανίζονται «κατάπληκτοι και αποσβολωμένοι», όπως δέχεται ο Βεντρίν; Οι ίδιοι έχουν επανειλημμένως στιγματίσει τον «καπιταλισμό-καζίνο», χωρίς όμως αυτό να τους εμποδίζει από το να τον προωθούν με κάθε τρόπο. Έχουν εμπνεύσει ή εγκρίνει σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές οδηγίες και συνθήκες, με τις οποίες πάνω από τη σταθερή απασχόληση των εργαζομένων τίθεται απολυτοποιημένο το κριτήριο του δημοσιονομικού ισοζυγίου και της μείωσης του χρέους. Όμως, άλλο τα παθητικά καταναλωτικά ελλείμματα και άλλο τα ενεργητικά, που αποφέρουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στα εισοδήματα, στην απασχόληση, στην παραγωγή. «Κατάπληκτοι» εμφανίζονται σήμερα όσοι πίστεψαν ότι τα φραστικά ξόρκια αρκούν για ν' αποτρέψουν το κακό. Το Σύμφωνο της Αστάθειας, για το οποίο σεμνύνεται ακόμη η αριστεροδεξιά ευρωπαϊκή συναίνεση, δεν διακρίνει ανάμεσα στις δύο κατηγορίες ελλειμμάτων και γι' αυτό συνιστά εμβληματικό κρίκο στην αλυσίδα της ευρωπαϊκής αδράνειας, αλυσίδα που σήμερα κλυδωνίζεται.

1 Βλ. El Pais 26 Μαΐου 2009