Αναρτήσεις
Ένας άλλος τρόπος ζωής που φέρει το όνομα "λιτότητα" 20/02/2005 Ενθέματα Αυγής
Του Αγγελου Ελεφαντη
Στη γειτονιά μου, στο ψηλότερο σημείο του Μετς ("παλιά" λεγόταν λόφος Πετρίτση~ αλλά αφού μέσα σε λίγες δεκαετίες σκεπάστηκε με πολυκατοικίες, οι κάτοικοί του δεν ξέρουν ότι κατοικούν στην κορυφή ενός λόφου που μάλιστα είχε και όνομα), μέσα σε δύο χρόνια χτίστηκαν έξι πολυκατοικίες. Αυτές οι νεόδμητες πολυκατοικίες, μαζί με τις προηγούμενες, σίγουρα θα ζούνε και το 2060-70, ενώ οι περισσότεροι των σημερινών κατοίκων θα έχουν αποδημήσει~ θα ζούνε τότε μόνο τα σημερινά παιδιά. Οι ειδικοί μάς λένε ότι οι μελλοντικοί ώριμοι άνθρωποι προς το τέλος του τρέχοντος αιώνα θα ζουν σε ένα κλίμα-καμίνι, που εμείς σήμερα το γνωρίζουμε μόνο ως ακραίο καιρικό φαινόμενο, ως καύσωνα μερικές μέρες το χρόνο. Δεν γνωρίζουμε πώς θ' αντιδράσουν αυτοί οι ευτυχείς απόγονοί μας, γνωρίζουμε όμως πώς δρούμε εμείς για να τους χαρίσουμε αυτό το τόσο ωραίο μέλλον: γεμίζοντας το σύμπαν με πολυκατοικίες, αγοράζοντας και κυκλοφορώντας εκατοντάδες χιλιάδες αυτοκίνητα, παράγοντας, εισάγοντας και καταναλώνοντας, πέρα από τα βιοτικώς απαραίτητα, άπειρα εμπορεύματα που τα περισσότερα πόρρω απέχουν από του να μπορούν να χαρακτηριστούν αγαθά. Δεν προτίθεμαι να επιδοθώ εδώ σε κάποιου είδους αντικαταναλωτισμό και να καταγγείλω την κοινωνία της κατανάλωσης. Απλώς θέλω να πω ότι αυτή η τεράστια κατανάλωση προϋποθέτει μιαν ανήκουστη παραγωγή, η οποία παραγωγή καταναλώνει ασύλληπτες ποσότητες ενέργειας, η οποία ενέργεια καταναλισκόμενη εκπέμπει θερμότητα --και άλλους δηλητηριώδεις ρύπους-- η οποία θερμότητα αυξάνει τη συνολική θερμοκρασία του πλανήτη, ο οποίος πλανήτης πάει να καεί από την υπερθέρμανση, αλλά οι κάτοικοί του, παρόλο που άρχισαν να φαίνονται οι συνέπειες της υπερθέρμανσης δεν παίρνουν χαμπάρι από τίποτε και συνεχίζουν καταναλώνοντας όλο και περισσότερο, ρυπαίνοντας όλο και περισσότερο, απλώς φορτώνοντας το τοπίο με όλο και περισσότερα κλιματιστικά και, οπωσδήποτε, τεράστιες ποσότητες απορρυπαντικών, ώστε ο ρύπος να φύγει από πάνω μας κι ας πάει όπου θέλει.
Πρωταγωνιστές σ' αυτή τη διαδικασία είναι οι ΗΠΑ, και από μακριά. Παράγουν τους διπλάσιους ρύπους σε σχέση με την Ε.Ε.~ δεύτερη έρχεται η Κίνα, τρίτη η Ε.Ε., μετά η Ιαπωνία και έπονται όλες οι άλλες χώρες. Γνωστά όλα αυτά, πιστοποιημένα από έγκυρες επιστημονικές μελέτες και επικυρωμένα από τη διάσκεψη του Κιότο. Δεν μας λείπουν οι αριθμοί.
Ήρθαν ωστόσο στο φως και κάποιοι αριθμοί που αφορούν τη χώρα μας. Έτσι, το Παρατηρητήριο Κλιματικών Αλλαγών του Εθνικού Αστεροσκοπείου, συγκρίνοντας τις προγνώσεις με το κλίμα της τριακονταετίας 2070-2100 με το κλίμα της περιόδου 1961-1990, βλέπει τα εξής για την εποχή που οι πολυκατοικίες της γειτονιάς μου θα έχουν γεράσει και τα σημερινά παιδιά θα καλπάζουν κι αυτά προς το τέλος. Η Αθήνα, λοιπόν, το μήνα Ιούλιο την περίοδο 1960-90 είχε μέση θερμοκρασία 33 βαθμούς Κελσίου~ το 2070-2100 η μέση θερμοκρασία θα είναι 41 βαθμοί. "Από τον αριθμό των 195 ημερών", λέει το σχετικό ρεπορτάζ, "κατά τις οποίες η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 37° C με το παρόν κλίμα φτάνουμε στον αριθμό των 1.925 ημερών στη σκοπούμενη περίοδο. Το καλοκαίρι επιμηκύνεται. Μειώνονται πολύ οι βροχοπτώσεις. Μειώνονται τα ύδατα των ποταμών, πολλά ξεραίνονται. Στην Ελλάδα θα πληγούν ιδιαίτερα ο πρωτογενής τομέας και ο τουρισμός, τα οικοσυστήματα της παράκτιας ζώνης, η ποσότητα και η ποιότητα των υδατικών πόρων, ενώ θα αυξηθεί κατά 5% η πρόσθετη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Και θα ενταθούν τα φαινόμενα απερήμωσης" και διάφορα άλλα λίαν ζοφερά. Τα έγραψαν οι εφημερίδες αυτά, όπως τα ανακοίνωσαν οι ερευνητές του Αστεροσκοπίου, και εμείς οι πολίτες αυτής της χώρας του ήλιου και του εύκρατου κλίματος τα γράψαμε όπου δει. Finis Greciae;
Και τι άλλο να κάναμε άλλωστε ως ατομική συμπεριφορά; Να περικόψουμε κατά 10% τις ρυπαίνουσες δραστηριότητές μας ή, συναισθανόμενοι την ευθύνη μας απέναντι στην ανθρωπότητα και τις μέλλουσες γενιές, να μειώσουμε την κατανάλωσή μας; Υπάρχουν τέτοιες ηθικολογικές εκκλήσεις που συσχετίζουν την κατανάλωση με την αμαρτία (το βουλιμικόν, κατά τον Αρχιεπίσκοπο). Όμως υπάρχει ένα περιθώριο και συζήτησης και πράξης που, ίσως, θα μπορούσε να είναι στόχος της Αριστεράς. Της ιδεολογίας της δηλαδή. Κι αυτός ο στόχος ξεκινά από την κριτική διαπίστωση ότι ο καπιταλισμός και η απ' αυτόν οργάνωση των κοινωνιών αντί για έναν τρόπο ζωής που άξιζε οι άνθρωποι να ζήσουν, προσφέρει --και επιβάλλει-- έναν σπάταλο, παράλογο θα μπορούσε να πει κανείς, τρόπο κατανάλωσης. Μάλιστα αυτή η κατανάλωση παίρνει το όνομα πρόοδος και ανάπτυξη, μια πρόοδος που σε τελευταία ανάλυση, κοντά στα άλλα, παίρνει τη μορφή υπερθέρμανσης της γης, για την οποία μιλούν οι ειδικοί και δείχνουν οι νέες κλιματικές καταστάσεις. Παίρνει τη μορφή της αυτοκαταστροφής, της καταστροφής δηλαδή των προϋποθέσεων της ζωής.
Αν, λοιπόν, οι τρόποι ζωής που μας προσφέρονται δεν είναι παρά η πυρετώδης κατανάλωση, η αντιστροφή τους δεν είναι παρά ένας "άλλος τρόπος ζωής" που φέρει το όνομα λιτότητα. Το είχε προτείνει αυτό στο κόμμα του ο Μπερλινγκουέρ, μερικούς μήνες πριν πεθάνει, κι έφαγε μαύρο απ' όλες τις τότε τάσεις του ιταλικού ΚΚ, τις αριστερές και τις δεξιές. Δεν εννοώ τη λιτότητα που επιδιώκουν οι εργοδότες και τα επιτελεία του νεοφιλελευθερισμού, οι εργαζόμενοι δηλαδή να πληρώνονται λιγότερο, να περικόπτονται οι κοινωνικές παροχές, και τα κοινωνικά αγαθά. Εννοώ έναν τρόπο ζωής λιτό. Δεν πρόκειται, τώρα, να διατυπώσω κάποιο "Μανιφέστο" λιτότητας, που θα περιέχει κάποιες εντολές λιτής ζωής. Ο καθένας μπορεί να το κάνει αυτό, γιατί ο καθένας μπορεί να ηθικολογεί ανάλογα με τη χρεία του. Επειδή όμως η λιτή ζωή, η λιτότητα στη ζωή μας έχει να κάνει με το είδος της κατανάλωσης, με το είδος του βιωμένου πολιτισμού μας γι' αυτό η αναίρεση της υπάρχουσας κατάστασης πραγμάτων δεν μπορεί παρά να ξεκινήσει από την κριτική, κατ' αρχήν, της δημόσιας κατανάλωσης. Μια τέτοια πρόσφατη περίπτωση ήταν τα μεγάλα δημόσια έργα και οι Ολυμπιακοί. Μια τρομακτική για τα ελληνικά δεδομένα δημόσια κατανάλωση, του θεάματος και αθλητικού σταρ σύστεμ. Είναι η εικόνα αυτής της μωρής επιδίωξης αυτοκαταστροφής. Δεν ήταν παρά ένα σπρώξιμο του κόσμου στη χοάνη της υπερκατανάλωσης και στις συνθήκες του προαλειφόμενου θερμοκηπίου, στο οποίο προσφέρει το κατά δύναμιν και η Ελλάς. Η Αθήνα κυριολεκτικά δέθηκε με τους υπερταχείας διελεύσεως δρόμους~ φτιάχτηκε ένας κλοιός γύρω γύρω από την πόλη της ανοιχτότητας και του ανοιχτού ορίζοντα, διότι το ζήτημα ήταν να υπηρετηθεί η αυτού μεγαλειότης το αυτοκίνητο (και βεβαίως ο αυτοκινητούχος), η "ατμομηχανή" αυτού του καταναλωτικού τρόπου ζωής. Άρεσε αυτή η λύση, οι συντριπτικά πολλοί την υποδέχτηκαν με ευφροσύνη, και οι αριστεροί επίσης, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι είναι εντός του ιδίου πολιτιστικού-καταναλωτικού παραδείγματος.
Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός; "Άλλος" δεν θα είναι όσο χρησιμοποιεί τα ίδια μέσα μ' εκείνον που αντιμάχεται.
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Ένα "μανιφέστο λιτής ζωής" λοιπόν ή αλλιώς ένα διαφορετικό πρότυπο κατανάλωσης. Και ποιος θα το προτείνει αυτό; Και σε ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα απευθυνθεί; Μήπως σε όλους εκείνους που με θεμιτά ή αθέμιτα μέσα κατάφεραν να κατακτήσουν υλικά και άυλα αγαθά και πρότυπα ζωής που τους είναι δύσκολο έως αδύνατο τώρα να τα εγκαταλείψουν; Ή μήπως στους άλλους που τα βγάζουν δύσκολά ή έστω μέτρια και που το όνειρό τους είναι να φθάσουν εκεί που βρίσκονται οι πρώτοι; Που η λέξη "λιτότητα" ούτως ή άλλως δεν ηχεί καλά στα αυτιά τους με τη χρήση που της έχουν κάνει όλες οι τελευταίες κυβερνήσεις;
ΑπάντησηΔιαγραφήKαι πια πολιτική δύναμη μπορεί να προτείνει κάτι τέτοιο; Ίσως μια Αριστερά που είναι συνηθισμένη και εκπαιδευμένη στις απώλειες ψηφοφόρων. Που δεν τη νοιάζει το στρογγύλεμα των θέσεών της. Που έχει συνείδηση ότι απευθύνοντας έναν τέτοιο λόγο, αυτός θα ακουστεί μόνο από τα αυτιά κάποιων λίγων που ψυχανεμίζονται τις καταστάσεις, που έχουν μια συγκροτημένη φιλοσοφία και αντίληψη για τα πράγματα και τη ζωή τους. Και οι οποίοι αναζητούν μια πολιτική έκφραση. Θα το τολμήσει όμως αυτό η Αριστερά;